VI. Blok tematyczny:
VI.1. Ogólne zasady wymiarowania.
VI.1.
Znajomość zasad wymiarowania pozwala na przedstawienie i określenie wszystkich wartości długości, szerokości, wysokości oraz średnice i promienie na wykonanych wcześniej rzutach przedmiotu. Ich przedstawienie jest niezbędne dla właściwego wykonania narysowanego zgodnie z normami elementu.
Zadanie:
Należy wykonać prostopadłościan o długości 180 mm, wysokości 120 mm, szerokości 105 mm.
Rys. 1. Rzuty prostopadłościanu.
Samo przedstawienie elementu w dwóch rzutach element nie wystarczy, aby go wykonać. Na rysunkach należy przedstawić wielkości wymiarowe.
Rys. 2. Wymiarowanie prostopadłościanu - elementy wymiarowe
Istotnym dla zrozumienia sposobów [J1]wymiarowania jest poznanie elementów zgodnych z normami stosowanych przy wymiarowaniu takich jak:
Stosowane
grubości linii,
Rozróżniamy dwa rodzaje linii wymiarowych (rys. 2): główne linie wymiarowe – 1, oraz pomocnicze linie wymiarowe – 2. Wymiary można podawać stosując linie odniesienia (rys. 3) Linie wymiarowe są to linie ciągłe cienkie (taka sama grubość jak np. przy zaznaczaniu przekroju rysunku). Grubość linii wymiarowych zależy od przyjętego arkusza rysunkowego. Przyjmuje się, że dla arkusza A4 i A3 stosowana grubość linii wymiarowych powinna wynosić około 1/3 grubości linii grubej. Jednak zgodnie z normami [2,3,4] grubość wybranych linii wymiarowych zależy od złożoności rysowanego elementu, natomiast musi być widoczna różnica pomiędzy liniami krawędziowymi przedmiotu a liniami wymiarowymi.
Zaleca się, aby odległość głównej linii wymiarowej od krawędzi przedmiotu wynosiła 7 mm. Między następnymi liniami wymiarowymi powinna wynieść 5 mm.
Wysokość liczb wymiarowych
Zaleca się stosowanie odpowiednich wysokości przedstawianych liczb wymiarowych a ich wysokość zależy od przyjętej wielkości arkusza rysunkowego. Zalecane wysokości przedstawia tabela 1.
Tabela 1. Zalecane wysokości pisma od formatu arkusza [1].
|
Format arkusza |
Wysokość pisma h [mm]w napisach |
Wysokość pisma h
[mm] w wymiarowaniu i uwagach |
||
|
głównych |
pomocniczych |
podrzędnych |
||
|
A0 i większe |
14 i 10 |
10 i 7 |
7 i 5 |
5 i 3,5 |
|
A1 i A2 |
10 i 7 |
7 i 5 |
5 i 3,5 |
3,5 i 2,5 |
|
A3 i A4 |
7 i 5 |
5 i 3,5 |
3,5 i 2,5 |
3,5 i 2,5 |
Wymiary kątowe podaje się w stopniach, minutach, sekundach np. 15° 25’ 18’’
Wartości wymiarowe na rysunku technicznym maszynowym niezależnie od przyjętego formatu arkusza określane są w milimetrach i wtedy nie należy podawać jednostek.
Liczby wymiarowe powinny znajdować się ok. 1¸1,5 mm nad główna linią wymiarową .
Zakończenia
głównych, pomocniczych linii wymiarowych oraz linii odniesienia.
W normie [3] przyjęto, aby główne oraz linie odniesienia kończyć zaczernionymi strzałkami 4 (rys. 2). Dopuszcza się stosowanie również innych symboli – rys. 3.
a) b) c)
Rys. 3. Sposoby zaznaczenia końców linii wymiarowych.
Sposób b i c należy stosować wtedy, gdy nie ma możliwości stosowania zaczernionych strzałek (np. nachodziłyby na siebie). Przedstawia to rys. 4.
Pomocnicza linia wymiarowa powinna wystawać 2 mm nad (pod) główną linię wymiarową.
Rys. 4. Wymiarowanie
Kierunki
umieszczania wymiarów
Wymiary podaje się nad linią wymiarową. O sposobie umiejscowienia wymiaru decyduje miejsce tabelki rysunkowej.
Rys. 5. Kierunki umieszczania wymiarów.
Gdy kąt linii wymiarowej powoduje, że nie wiadomo jaki kierunek nad linią wymiarową ma mieć wymiar, jednym ze sposobów jest zastosowanie linii odniesienia (wymiar 70 i 25).
W elemencie z rys. 1 ma zostać wykonany na ścianie przedstawionej na rzucie głównym przelotowy otwór o średnicy 30 mm, w odległości 45 mm od krawędzi bocznej z prawej strony i 30 mm od podstawy. Równocześnie należy ten element przedstawić w jednym rzucie.
Przedstawia to rys. 6.
Rys. 5. Wymiarowanie osi otworu.
Zmierzono założone odległości od wskazanych płaszczyzn (nazywanych bazami) i zaznaczono oś otworu o średnicy Æ30. Przy wymiarowaniu otworu należy zaznaczyć odległości od baz do osi otworu. Otwór, przed wymiarem średnicy oznaczono symbolem Æ.
Zalecana odległość między liniami wymiarowymi powinna wynosić 5 mm.